سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از شایع‌ترین اختلالات هورمونی در زنان در سنین باروری است که به دلیل عدم تعادل هورمونی به وجود می‌آید. این سندرم می‌تواند علائمی نظیر قاعدگی نامنظم، رشد غیرطبیعی مو، آکنه، چاقی و مشکلات باروری را به دنبال داشته باشد.

با توجه به تأثیرات این بیماری بر سلامت جسمی و روانی، آگاهی از علائم، عوارض و روش‌های تشخیص و درمان آن ضروری است. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نه‌تنها کیفیت زندگی زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بلکه می‌تواند خطر ابتلاء به بیماری‌های جدی‌تر مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی و عروقی را هم افزایش دهد.

اختلال سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان چیست؟

سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome یا به طور مخفف PCOS)، یک عدم تعادل هورمونی است که زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها (ارگان‌هایی که تخمک تولید و آزاد می‌کنند) هورمون‌های اضافی تولید می‌کنند.

در افراد مبتلاء به PCOS، تخمدان‌ها سطح بالایی از هورمون‌هایی به نام آندروژن‌ها (هورمون‌های جنسی مردانه)‌ تولید می‌کنند که باعث عدم تعادل در هورمون‌های تولیدمثل می‌شود. این امر می‌تواند منجر به دوره‌های قاعدگی نامنظم، از دست دادن قاعدگی و تخمک‌گذاری غیرقابل پیش‌بینی گردد.

همچنین ممکن است کیست‌های کوچکی که حاوی تخمک‌های نارس هستند، روی تخمدان‌ها در سونوگرافی دیده شوند که به دلیل عدم تخمک‌گذاری (اوولاسیون) ایجاد می‌شود. باید به این موضوع اشاره کرد که برای داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک نیازی به وجود کیست‌ها روی تخمدان‌ها نیست (این کیست‌ها نه خطرناک هستند و نه دردناک).

علت دقیق بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان

سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار شایع می‌باشد و تا ۱۵٪ از زنان در سنین باروری به این سندرم مبتلاء می‌شوند. علت دقیق ابتلاء به این سندرم هنوز مشخص نیست، اما سطح بالای هورمون آندروژن بر عملکرد تخمدان‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث عدم تعادل در هورمون‌های تولیدمثل و ناتوانی تخمدان‌ها در تشکیل و آزادسازی تخمک به طور طبیعی می‌شود.

افزایش هورمون‌های مردانه آندروژن می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:

• علل ژنتیکی و ارثی: زنانی که مادرانشان مبتلاء به PCOS یا دیابت نوع ۲ هستند، بیشتر در معرض ابتلاء به این سندرم قرار دارند.
• مقاومت به انسولین: حدود 70% از زنان مبتلاء به تخمدان پلی کیستیک دچار مقاومت به انسولین هستند. این مشکل می‌تواند به دلیل رژیم غذایی ناسالم، سبک زندگی غیرفعال، اضافه وزن و چاقی و همچنین ژنتیک ایجاد شود.
• التهاب با درجه پایین: زنان مبتلاء به تخمدان پلی کیستیک نوعی التهاب نسبتاً پایین دارند که تخمدان‌ها را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند و می‌تواند به مشکلات قلبی عروقی منجر شود.
• اضافه وزن: چاقی یکی از دلایل اصلی مقاومت به انسولین است. با این حال، باید توجه داشت که بسیاری از زنان با وزن طبیعی هم به تخمدان پلی کیستیک مبتلاء هستند و از سوی دیگر، برخی از زنان دارای اضافه وزن فاقد این سندرم می‌باشند.

نکته: انجام آزمایشات هورمونی در بهترین آزمایشگاه ورامین و حومه آن (پاکدشت، قرچک، پیشوا و جوادآباد) و کسب نتایج دقیق آزمایشگاهی، می‌تواند به تشخیص این اختلال کمک نماید.

علائم شایع سندروم تخمدان پلی‌ کیستیک

بیماری تخمدان پلی کیستیک سبب بروز علائم مختلفی در زنان می‌شود. علائم شایع PCOS شامل موارد زیر است:

• دوره‌های قاعدگی نامنظم: شامل از دست دادن قاعدگی یا نداشتن قاعدگی به طور کامل است و می‌تواند با خونریزی زیاد نیز همراه باشد.
• رشد غیرطبیعی مو: ممکن است موهایی در روی صورت، بازوها، سینه و شکم رشد کنند (هیرسوتیسم). این علامت تا 70% از افراد مبتلاء به PCOS را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• آکنه: سندروم تخمدان پلی‌ کیستیک می‌تواند باعث آکنه، به ویژه روی پشت، سینه و صورت شود. آکنه ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد و درمان آن می‌تواند دشوار باشد.
• چاقی: بین 40% تا 80% زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان دچار چاقی هستند و ممکن است در حفظ وزن سالم خود دچار مشکل گردند.
• تیره شدن پوست: ممکن است لکه‌های تیره‌ای روی پوست، به ویژه در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه‌ها، ایجاد شود که به این حالت آکانتوز نیگریکانس گفته می‌شود.
• کیست‌ها: بسیاری از افراد مبتلاء به PCOS تخمدان‌هایی دارند که در سونوگرافی هم بزرگ‌تر به نظر می‌رسند و هم به نظر می‌رسد دارای کیست‌های فولیکولی هستند.
• تگ‌های پوستی (برچسب‌های پوستی): این برچسب‌ها قطعات اضافی از پوست هستند که معمولاً در ناحیه زیر بغل یا گردن مشاهده می‌گردند.
• ریزش مو: مبتلایان به تخمدان پلی کیستیک ممکن است قسمتی از موهای سر خود را از دست دهند یا دچار طاسی شوند.
• ناباروری: این سندروم یکی از شایع‌ترین علل ناباروری در خانم‌ها است؛ زیرا می‌تواند سبب عدم تخمک‌گذاری منظم و مکرر شود و مشکلاتی را برای باردار شدن ایجاد کند.

• آیا ممکن است خانمی مبتلاء به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد اما هیچ علامتی بروز ندهد؟

بله، این امکان وجود که خانمی مبتلاء به سندروم تخمدان پلی کیستیک باشد و این اختلال هیچ علامتی از خود بروز ندهد. بسیاری از افراد ممکن است حتی متوجه ابتلاء به این سندرم، تا زمانی که با مشکلاتی در بارداری مواجه شوند یا به دلایل نامشخص وزنشان افزایش یابد، نشوند. همچنین، این احتمال وجود دارد که خانمی به نوع خفیفی از PCOS مبتلاء باشد و به دلیل شدید نبودن علائم آن، متوجه ابتلاء خود به این سندروم نگردد.

عوارض بیماری تخمدان پلی کیستیک

خانم‌های مبتلاء به این سندرم ممکن است در معرض خطر بیشتر بعضی بیماری‌ها و مشکلات سلامتی قرار بگیرند. برخی از عوارض‌های ابتلاء به این بیماری شامل موارد زیر است:

• دیابت بارداری
• فشار خون بالا در بارداری
• ناباروری
• سقط جنین
• زایمان زودرس
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی (کبد چرب غیرالکلی)
• سندرم متابولیک (که با چاقی، فشار خون بالا، تری گلیسیرید خون بالا، سطوح پایین کلسترول HDL و مقاومت به انسولین مشخص می‌گردد)
• افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی
• دیابت نوع ۲
• افسردگی و اضطراب
• اختلالات خوردن
• آپنه خواب
• سرطان پوشش رحم
• چاقی
• نازک شدن موی سر

نحوه تشخیص PCOS یا سندرم تخمدان پلی کیستیک

در بیشتر موارد، پزشک شما می‌تواند با توجه به معاینه و بررسی علائم شما، مبتلاء بودنتان به PCOS را تشخیص دهد. همچنین، ممکن است پزشکتان تست‌های خون یا سونوگرافی را برای تشخیص دقیق این اختلال تجویز کند.

معاینه فیزیکی شامل معاینه لگن، (جهت ارزیابی علت خونریزی غیرطبیعی)، بررسی رشد موهای زائد در روی صورت، ریزش مو، وجود آکنه یا جوش‌های شدید، وجود برچسب‌های پوستی و لکه‌های تیره یا تغییر رنگ پوست (به ویژه در نواحی مانند گردن، زیر بغل و کشاله ران) می‌شود.

نکته: آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها (آزمایش هورمونی) و قند خون و سونوگرافی لگنی جهت بررسی تخمدان‌ها، ضخامت دیواره رحم و شناسایی علل دیگر خونریزی غیرطبیعی تجویز می‌گردد. جهت کسب نتایج درست آزمایشات خود، انتخاب بهترین آزمایشگاه در ورامین و مناطق اطراف آن (پاکدشت، قرچک، پیشوا و جوادآباد) حائز اهمیت می‌باشد.

درمان اختلال تخمدان پلی کیستیک

درمان‌ این اختلال می‌تواند شامل دارو، تغییرات در سبک زندگی یا ترکیبی از هر دو باشد. در ادامه، راجع به درمان این بیماری در صورت داشتن قصد بارداری و یا نداشتن قصد حاملگی توضیحاتی بیان می‌شود.

• درمان اختلال تخمدان پلی کیستیک در صورت داشتن قصد بارداری

اگر قصد باردار شدن داشته باشید، درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شامل داروهایی است که تخمک‌گذاری را تحریک کنند. داروهایی مانند کلومفین و لتروزول به‌ صورت قرص و گنادوتروپین‌ به‌ صورت آمپول می‌توانند به تحریک تخمک‌گذاری کمک نمایند.

در صورتی که داروها مؤثر نباشند، درمان‌های جراحی نیز وجود دارد که می‌توانند با برداشتن بافت تولیدکننده هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در تخمدان‌ها، تخمک‌گذاری را بهبود بخشند. با این حال، به دلیل وجود داروهای جدید، این جراحی به ندرت انجام می‌شود.

همچنین در مواردی که داروها به تخمک‌گذاری کمک نکنند، امکان استفاده از روش IVF (لقاح مصنوعی) هم وجود دارد که در آن تخمک خانم با اسپرم همسرش در آزمایشگاه بارور می‌شود و سپس به رحم منتقل می‌یابد.

• درمان بیماری تخمدان پلی کیستیک در صورت عدم تمایل به باردار شدن

اگر قصد باردار شدن نداشته باشید، درمان‌های سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شامل استفاده از روش‌های کنترل بارداری هورمونی مانند قرص‌های ضد بارداری، چسب‌ها، واکسن‌ها، حلقه واژینال یا دستگاه داخل رحمی (IUD) است که به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کنند و می‌توانند آکنه و رشد موهای زائد را بهبود بخشند.

همچنین، داروی متفورمین که معمولاً برای درمان دیابت استفاده می‌شود، نیز می‌تواند به تنظیم سطح انسولین در بدن کمک کند و در نتیجه به بهبود دوره‌های قاعدگی کمک کند. داروهایی نیز وجود دارند که می‌توانند سبب کاهش و جلوگیری از بروز اثر هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) را شوند و در کنترل آکنه و رشد موهای زائد مؤثر باشند.

علاوه بر این، تغییرات در سبک زندگی مانند رعایت یک رژیم غذایی سالم و حفظ وزن مناسب هم می‌تواند تأثیر مثبتی بر سطح انسولین داشته باشد و به بهبود علائم کمک کند.

برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش هورمونی، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی پارس لب تماس بگیرید.

آنچه از مقاله «سندرم تخمدان پلی کیستیک» آموختیم

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) اختلالی است که نیازمند مدیریت صحیح و آگاهی‌محور است. تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، از جمله اصلاح سبک زندگی، مصرف داروهای تنظیم‌کننده هورمون‌ها و بعضاً مداخلات پزشکی، می‌تواند تأثیرات این سندرم را کاهش دهد.

اگرچه این بیماری ممکن است بر باروری و سلامت عمومی زنان تأثیر منفی بگذارد، اما با مشاوره پزشکی، پیگیری مستمر و تغییرات مثبت در عادات زندگی، بسیاری از این مشکلات قابل کنترل هستند.

توجه به علائم اولیه و انجام معاینات منظم می‌تواند از عوارض بلندمدت این اختلال جلوگیری کند و کیفیت زندگی زنان مبتلاء به این سندروم را بهبود بخشد.

• منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8316-polycystic-ovary-syndrome-pcos