فشار خون بالا پس از زایمان، عارضه‌ای نسبتا شایع می‌باشد که برای برخی از مادران، ۳ تا ۶ روز پس از به دنیا آوردن فرزند اتفاق می‌افتد. به طور معمول، فشار خون زنان پس از زایمان کمی افزایش پیدا می‌کند، اما طی چند روز به سطح طبیعی خود بازمی‌گردد.
10% از زنان باردار (یعنی 1 نفر از هر 10 نفر) پس از زایمان، با خطر بیشتری برای ابتلاء به فشار خون مواجه هستند. همچنین، بین 8% تا 16% خانم‌های باردار در طول بارداری دچار فشار خون بالا می‌شوند و آن را تجربه می‌کنند. این عارضه می‌تواند چالش‌هایی جدی را برای سلامت مادران ایجاد کند.
درک عوامل مؤثر بر این عارضه، علائم هشداردهنده، و روش‌های پیشگیری و درمان آن برای اطمینان از سلامت مادر و نوزاد بسیار حائز اهمیت می‌باشد. با افزایش آگاهی در این زمینه، مادران می‌توانند اقدامات لازم برای مدیریت این عارضه را به موقع انجام دهند.
دلایل و علت فشار خون بالا بعد از زایمان چیست؟
علت دقیق فشار خون بالا پس از زایمان (high blood pressure after giving birth) هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. مهمترین این عوامل عبارتند از:
- تغییرات هورمونی: در دوران بارداری، هورمون‌های استروژن و پروژسترون افزایش می‌یابند و پس از زایمان به‌سرعت کاهش پیدا می‌کنند. این تغییرات ناگهانی می‌توانند بر فشار خون تأثیرگذار باشند.
- تغییرات در ترکیب شیمیایی خون: میزان مایعات و ترکیبات شیمیایی خون در بدن زنان پس از زایمان تغییر می‌کند که ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.
- استرس و اضطراب: مسئولیت‌ها، تغییرات زندگی و استرس‌های پس از زایمان می‌توانند عامل افزایش فشار خون باشند.
- ژنتیک: عوامل ژنتیکی نیز در بروز فشار خون بالا نقش دارند و می‌توانند احتمال ابتلاء را در برخی زنان بیشتر کنند.
- افزایش فعالیت سیستم قلبی و عروقی: در دوران بارداری، قلب برای تأمین خون مورد نیاز مادر و جنین بیش از حد معمول کار می‌کند. این افزایش فعالیت ممکن است در دوران بارداری و حتی پس از زایمان باعث بالا رفتن فشار خون شود. فشار وارد بر سیستم قلبی و عروقی در دوران بارداری پس از زایمان کاهش می‌یابد و بدن به تدریج به وضعیت طبیعی خود بازمی‌گردد.
همچنین، بیماری پره‌اکلامپسی پس از زایمان نیز می‌تواند سبب افزایش فشار خون مادران بعد از زایمان شود. در ادامه، راجع به این بیماری توضیحاتی ارائه می‌گردد.
پره‌اکلامپسی بعد از زایمان چیست؟
پره‌اکلامپسی پس از زایمان (Postpartum Preeclampsia)، یک بیماری نادر اما جدی مرتبط با فشار خون بالا است که بعد از تولد نوزاد رخ می‌دهد. این وضعیت معمولاً در 48 ساعت اول پس از زایمان شایع می‌باشد اما ممکن است تا شش هفته پس از تولد نیز اتفاق بیفتد. پره‌اکلامپسی بعد از زایمان اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به سکته، تشنج و عوارض جدی دیگر شود.
حتی افرادی که قبلاً فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی نداشته‌اند نیز ممکن است دچار این وضعیت شوند. علت دقیق بروز این حادثه هنوز مشخص نیست.
نکته: از طریق آزمایش خون و آزمایش ادرار می‌توان پره‌اکلامپسی پس از زایمان را تشخیص داد. جهت اطمینان به صحت نتایج آزمایشات، انتخاب یک آزمایشگاه مجهز و پیشرفته، همچون بهترین آزمایشگاه در ورامین و حومه آن (پاکدشت، قرچک، پیشوا و جوادآباد)، توصیه می‌شود.
چه عواملی خطر بروز فشار خون پس از زایمان را افزایش می‌دهند؟
برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلاء بانوان به فشار خون بعد از زایمان را افزایش دهند. در ذیل، بعضی از این عوامل بیان می‌شود:
- دیابت: ابتلاء به دیابت (چه قبل از بارداری و چه در دوران بارداری) خطر فشار خون بالا را افزایش می‌دهد.
- فشار خون: داشتن فشار خون بالا پیش از زایمان یا در دوران بارداری می‌تواند احتمال بروز فشار خون پس از زایمان در مادران را افزایش دهد.
- باردار شدن در سن بالا: بارداری و زایمان در سنین بالا (به ویژه اولین زایمان در سن ۴۰ سالگی به بعد) نیز در افزایش احتمال بروز فشار خون بعد از زایمان مؤثر می‌باشد.
- اختلالات وزنی: افزایش وزن شدید (چاقی یا اضافه‌وزن) و کمبود وزن شدید (لاغری بیش از حد) نیز در بروز این عارضه تأثیرگذار است.
- بارداری چندقلویی: بارداری و زایمان چندقلوها فشار بیشتری بر بدن مادر وارد کرده و احتمال افزایش فشار خون را بالا می‌برد.
- اعتیاد به دخانیات: استعمال سیگار یا دخانیات، به عنوان یکی از عوامل خطرزا برای افزایش فشار خون پس از زایمان شناخته می‌گردد.
- زایمان سزارین: سزارین ممکن است فشار بیشتری به بدن مادر وارد کند و با تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی همراه باشد که مجموع این موارد می‌تواند احتمال فشار خون را افزایش دهد.
در کنار این موارد داشتن سابقه پره‌اکلامپسی نیز در افزایش فشار خون بعد از زایمان مؤثر می‌باشد. زنان باردار با انجام آزمایشات لازم در بهترین آزمایشگاه ورامین و مناطق اطراف آن (پاکدشت، قرچک، پیشوا و جوادآباد)، می‌توانند از سلامت خود و جنین اطمینان یابند.
علائم فشار خون بالا بعد از زایمان
در مورد نشانه‌های فشار خون بالا بعد از زایمان باید گفت که امکان ابتلاء به این عارضه بدون بروز هیچگونه نشانه و علامت خاصی وجود دارد. به همین دلیل باید فشار خون زنان بعد از زایمان تحت نظر قرار بگیرد. در صورت بروز علائم زیر در خانم‌هایی که تازه بچه‌دار شده‌اند، باید فوراً به پزشک مراجعه شود:
- فشار خون بالاتر از ۱۶۰/۱۱۰ میلی‌متر جیوه (۱۶۰ میلی‌متر جیوه، فشار خون سیستولیک یا همان عدد بزرگ‌تر است و 110 میلی‌متر جیوه، فشار خون دیاستولیک یا همان عدد کوچک‌تر می‌باشد)
- سردرد شدید و مداوم
- داشتن حالت تهوع و استفراغ
- مشکلات تنفسی یا تنگی نفس
- تورم دست‌ها، صورت و پاها
- داشتن درد شکمی
در صورت مشاهده این علائم، نیاز به مراجعه فوری به مراکز درمانی وجود دارد تا از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری شود. از عوارض جدی این عارضه می‌توان به تشنج، داشتن مشکلات بینایی، سکته مغزی و قلبی، مشکلات قلبی و عروقی، بیماری مزمن کلیوی و مرگ اشاره نمود.
درمان عارضه فشار خون بالا بعد از زایمان
برای درمان فشار خون بالا بعد از زایمان به طور ترکیبی از روش‌های دارویی و غیردارویی استفاده می‌شود. تجویز دارو آخرین مرحله درمان است؛ زیرا دارو ممکن است بر مادر و نوزاد تأثیر بگذارد.
جهت درمان این عارضه، پزشک زنان بیمار را برای درمان به متخصص قلب ارجاع می‌دهد، تا درمان مناسبی برای کنترل فشار خون ارائه گردد. در بیشتر موارد، داروی لابتالول برای کنترل فشار خون تجویز می‌شود که برای مادر و نوزاد ایمن است.
دوز و نوع دارو بسته به شرایط فرد متفاوت می‌باشد و باید با نظارت پزشک مصرف گردد. همچنین، مصرف دارو باید مطابق با دوز تجویزی باشد و نباید دارو با دیگران به اشتراک گذاشته شود.
در ادامه، در خصوص راه‌های جلوگیری از بروز این حادثه توضیحاتی ارائه می‌گردد.
پیشگیری از بروز فشار خون بالا پس از زایمان در مادران
به طور کلی، هیچ راه قطعی برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند خطر ابتلاء به این عارضه را کاهش دهد. این موارد عبارتند از:
- انجام فعالیت ورزشی منظم
- ترک سیگار و مصرف دخانیات
- پرهیز از مصرف مشروبات الکلی
- کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن بعد از بارداری
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل
- کاهش مصرف نمک
- دوری از استرس
- مراجعه منظم به پزشک برای چکاپ
- کنترل فشار خون پیش از بارداری در صورت داشتن سابقه فشار خون در خانواده
برای درخواست هرگونه مشاوره ژنتیکی تلفنی و نمونه‌گیری در آزمایشگاه جهت انجام آزمایش خون، با تلفن 1650 آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی پارس لب تماس بگیرید.
آنچه از مقاله «فشار خون بالا بعد از زایمان چیست؟» آموختیم
فشار خون بالا بعد از زایمان یک عارضه مهم و گاه خطرناک است که نیاز به تشخیص و مداخله به موقع دارد. از علل احتمالی این عارضه می‌توان به تغییرات هورمونی، استرس‌های جسمی و روانی و بیماری‌های زمینه‌ای مانند پره‌اکلامپسی پس از زایمان اشاره کرد.
شناسایی علائم اولیه (نظیر سردرد شدید، تورم و فشار خون بالا) و مراجعه فوری به پزشک می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری کند. با رعایت سبک زندگی سالم، مدیریت استرس، و پایش منظم فشار خون، می‌توان احتمال ابتلاء به این عارضه را کاهش داد.
آگاهی و همراهی پزشکان و خانواده در این مسیر نقشی اساسی در حفظ سلامت مادران پس از زایمان ایفاء می‌کند.
- منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17733-postpartum-preeclampsia
