آزمایش میکروبیولوژی

آزمایش میکروبیولوژی نقش مهمی در سلامت و بهداشت ما دارد؛ از تشخیص و درمان عفونت ها تا جلوگیری از انتشار و شیوع بیماری، همه و همه توسط تست های میکروبیولوژیکی انجام می شوند. پارس لب انواع مختلفی از این آزمایش ها را ارائه می کند که می توان به آزمایشات کشت میکروبی، آزمایش میکروبیولوژی خون و میکروبیولوژی بالینی اشاره کرد.

برای درخواست هرگونه مشاوره، انجام آزمایش و ثبت درخواست تلفنی نمونه‌گیری (در آزمایشگاه، منزل، محل کار) با تلفن 1650 برای استان تهران و تلفن 36296001-021 برای دیگر استان‌ها با آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی پارس لب تماس بگیرید.

رشته میکروبیولوژی (Microbiology) رشته ای است که تمرکزش بر روی میکروارگانیسم هایی مثل ویروس ها، باکتری، قارچ ها و انگل ها و ارتباط آنها با انسان و محیط است.

میکروبیولوژی بالینی وظیفه مهم تشخیص و درمان بیماری های عفونی که توسط ویروس ها و باکتری و… را بر عهده دارد، بنابراین نقش آن در سلامتی بسیار مهم است. علم میکروب شناسی همچنین نقش مهمی در جلوگیری از شیوع بیماری دارد چرا که به ما برای تشخیص منبع، علت عفونت و تشخیص روش های مناسب درمانی کمک می کند.

بسیاری از افراد در تفاوت بیولوژی و میکروبیولوژی دچار اشتباه می شوند. بیولوژی در واقع علم مطالعه سازوکار و ارتباطات ارگان ها و محیط آنهاست که شاخه های مختلف مثل آناتومی، فیزیولوژی و انکولوژی را شامل می شود.

از طرف دیگر میکروبیولوژی شامل بررسی و مطالعه میکروارگانیسم ها یا جانداران کوچک مثل باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها است. در این علم زوایای مختلف این جانداران شامل مورفولوژی، فیزیولوژی و ژنتیک آنها را به بررسی می گذاریم.

بنابراین علم بیولوژی شامل تمامی موجودات زنده است، درحالی که میکروبیولوژی بصورت اختصاصی روی جانداران تک سلولی و میکروارگانیسم ها و ارتباط آنها با سلامت، محیط و زندگی انسان مطالعه و فعالیت می کند.

میکروبیولوژی چیست؟

رشته میکروبیولوژی بالینی یا میکروبیولوژی طبی یکی از شاخه های میکروب شناسی است که تمرکز آن روی میکروارگانیسم هایی است که از نظر پزشکی دارای اهمیت هستند، مثل باکتری، ویروس، قارچ و انگل ها که می توانند سلامت موجودات زنده را تحت تاثیر قرار دهند و آنها را بیمار کنند؛ بنابراین وظیفه اصلی آزمایش میکروبیولوژی بالینی شناسایی و درمان عفونت های ایجاد شده است.

دقت و حساسیت انجام این آزمایشات میکروبیولوژی بسیار بالاست چرا که تشخیص اشتباه میکروارگانیسم ها می تواند بطور کلی مسیر درمان بیمار را تغییر دهد و حتی وضعیت بیماری او را وخیم تر کند. برای مثال، استفاده اشتباه از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت هایی که به وسیله ویروس ها به وجود آمده اند بی اثر است و صرفا مقاومت بدنی در برابر آنتی بیوتیک را افزایش می دهد.

به همین دلیل است که میکروبیولوژیست ها از استانداردهای کنترل کیفی دقیقی استفاده می کنند تا دقت و صحت آزمایش ها کاملا حفظ شود. برخی از این استانداردها شامل جابه‌جایی و نگه داری مناسب نمونه ها و اطمینان از کالیبره بودن ابزار و تجهیزات می باشد. با رعایت این استانداردها پارس لب میتواند نتایج قابل اعتماد و دقیق آزمایش های میکروب شناسی شما را در سریعترین زمان به دستتان برساند.

– آزمایش میکروبیولوژی چیست؟

بطور کلی  آزمایش میکروبیولوژی شامل استفاده از روش های مختلف زیست شناسی (biological) بیوشیمیایی و روش های شیمی است که متخصصین از آنها برای تشخیص و بررسی میکروارگانیسم ها استفاده می کنند.

با تجزیه و تحلیل دقیق این موجودات تک سلولی، میکروبیولوژیست (Microbiologist) ها به پزشکان کمک می کنند تا در تشخیص نوع بیماری و همچنین تجویز درمان و دارو بهتر عمل کنند تا بیمار به بهترین شکل و در سریعترین زمان سلامت خود را بدست بیاورد.

در پارس لب انواع مختلف آزمایش میکروبیولوژی انجام می شود شامل آزمایش میکروبیولوژی خون، آزمایش کشت میکروبی، آزمایش کنترل میکروبی، میکروبیولوژی بیماری زا و میکروبیولوژی سلولی که بصورت کاملا تخصصی با استفاده از پیشرفته ترین تجهیزات آزمایشی صورت می گیرند.

آنچه باید درباره میکروبیولوژی و بهداشت بدانیم این است که همه میکروارگانیسم ها برای سلامتی خطرناک نیستند. در واقع بسیاری از آنها برای انسان ها و موجودات زنده مفید هستند، مثل باکتری های موجود در روده که برای گوارش ما و جذب ویتامین ها ضروری می باشند. شناخت نقش میکروارگانیسم ها و در میکروبیولوژی و بهداشت نقشی کلیدی در جلوگیری و درمان بیماری های عفونی دارد.

در ادامه جنبه های مختلف آزمایش میکروبیولوژی را بررسی می کنیم.

– تکنیک های مختلف آزمایش میکروبیولوژی

همانطور که گفتیم صحت و دقت آزمایش های تشخیصی میکروبیولوژی مانند سایر آزمایش ها از اهمیت بالایی در درمان بیماران برخوردار می باشند. در آزمایشگاه های پیشرفته روش های مختلفی برای این تشخیص ها وجود دارد که برخی از آنها شامل:

• کاربرد میکروسکوپی در آزمایش میکروبیولوژی

Microscopy یکی از تکنیک هایی است که در آزمایشگاه برای مشخص کردن میکروارگانیسم ها زیر میکروسکوپ انجام می شود. میکروبیولوژیست ها از این تکنیک برای تشخیص سایز، شکل و ساختار تک سلولی ها استفاده می کنند تا علت و نوع عفونت را تشخیص دهند.

میکروسکوپی تکنیکی است که در آزمایش میکروبیولوژی خون و بررسی نمونه های مایع مثل ادرار استفاده می شود. متخصصین این حوزه با استفاده از میکروسکوپ و روش های مختلف از جمله رنگ آمیزی می توانند عواملی که بیماری را در فرد ایجاد کرده و باعث عفونت شده را شناسایی کرده و نتایج را به پزشک تحویل دهند تا او با درمان مناسب را تجویز کند.

• کاربرد سرولوژی در آزمایش میکروبیولوژی

با تشخیص و بررسی آنتی بادی های ترشح شد توسط بدن، متخصصین میکروبیولوژی پزشکی می توانند اطلاعات مهمی درباره عفونت های بدن پیدا کنند چرا که وجود هر آنتی بادی نشان می دهد که چه نوع میکروارگانیسمی در بدن حضور پیدا کرده است.

استفاده از سرولوژی در میکروبیولوژی و هماتولوژی همچنین یکی از روش های مهمی است که متخصصین این حوزه با استفاده از آن مشخص می کنند که روند پیشرفت بیماری به چه شکل بوده است و همچنین تاثیر روند درمانی در فرد را بررسی می کنند.

• کاربرد زیست شناسی مولکولی در آزمایش میکروبیولوژی

تکنیک واکنش زنجیره ای پلیمراز یا PCR (Polymerase chain reaction) یکی از تکنیک های پرکاربرد در میکروبیولوژی پزشکی است که برای کسب اطلاعات بیشتر درباره DNA میکروبی استفاده می شود.

• کاربرد آزمایشات کشت میکروبی در آزمایش میکروبیولوژی

کِشت میکروبی روشی است که تشخیص و رشد میکروارگانیسم ها در آزمایشگاه در آن صورت می گیرد. این یکی از روش های متداول برای تشخیص بیماری های عفونی است که در آزمایشگاه آن را انجام می دهند.

هر میکروب، باکتری، ویروس، قارچ یا انگل برای اینکه رشد کند و تقسیم شود نیاز به یکسری مواد مغذی و شرایط مناسب دارد. متخصصین در آزمایشگاه چنین محیط هایی را بصورت مصنوعی ایجاد می کنند که به آنها محل کشت می گویند، جایی که شرایط مناسب برای رشد باکتری ایجاد شده است.

در آزمایشات کشت میکروبی زمانی که میکروارگانیسم ها در محیط کشت قرار می گیرند و رشد می کنند، متخصصین می توانند آنها را بر اساس ویژگی ها، اندازه، ظاهر و رنگ مشخص کنند. آزمایش کشت میکروبی اگرچه ممکن است روش وقت گیری باشد اما اطلاعات بسیار با ارزشی برای تفسیر آزمایش میکروبیولوژی در اختیار پزشکان میگذارد.

– آزمایش میکروبیولوژی خون

آزمایش میکروبیولوژی خون یک آزمایش تشخیصی است که در آن متخصصین در خون بیماران به دنبال هرگونه میکروارگانیسم می گردند که بتواند عامل بیماری باشد. این روش در میکروبیولوژی بیماری زا بسیار پر اهمیت است و به متخصصین برای پیدا کردن راه های درمانی دقیق تر و سریع تر کمک می کند.

سه روشی که پیش از این به آنها پرداختیم همگی در آزمایش میکروبیولوژی خون کاربرد دارند و هدف کلی آنها بررسی بیمار و اطمینان از این است که خون او عاری از هرگونه عامل عفونت زا و بیماری زا باشد. علاوه بر آنها آزمایش کشت خون نیز برای اینکار انجام می شود.

• کشت خون در آزمایش میکروبیولوژی خون

آزمایش کشت میکروبی خون شامل انکوباسیون نمونه خون در محیط کشت با شرایط مناسب است که امکان رشد میکروارگانسیم ها در خون را مهیا می کند. در کشت خون، نمونه های دریافت شده در باتل های حاوی محیط کشت قرار می گیرند تا وجود باکتری یا قارچ های عفونت زا در آنها مشخص شود.

اینکار به دلایل مختلفی انجام می شود که شامل:

• تشخیص علت عفونت در خون
• انتخاب درمان مناسب
• تائید وجود میکروارگانیسم در خون

• نحوه انجام آزمایش میکروبیولوژی خون

برای گرفتن نمونه و آزمایش خون، ابتدا با استفاده از یک سرم و سوزن استریل شده میزان مشخصی از خون فرد گرفته شده و به محیط کشت یا لوله آزمایش منتقل می شود. پس از آن در مدت زمان کوتاهی نمونه دریافت شده باید به آزمایشگاه تشخیص طبی میکروبیولوژی منتقل شود.

پس از آن در آزمایشگاه، متخصصین با استفاده از تکنیک های میکروبیولوژی نمونه ها را بررسی کرده و جواب آزمایش میکروبیولوژی را در اختیار شما قرار می دهند.

– میکروبیولوژی سلولی

میکروبیولوژی سلولی (Cellular Microbiology) یکی از شاخه های رشته میکروبیولوژی است که تمرکز آن روی تعاملات بین میکروارگانیسم ها و سلول های میزبان است. در میکروبیولوژی سلولی متخصصین ساختار و فرایندهایی که در دوران عفونت رخ می دهد را بررسی می کنند تا بهتر به ماهیت عفونت پی ببرند. برای اینکار، آنها از روش های میکروسکوپی، کشت سلول و تحلیل های ژنتیکی استفاده می کنند.

• اهمیت میکروبیولوژی سلولی در آزمایش میکروبیولوژی

کسب اطلاعات هرچه بیشتر درباره عوامل عفونت زا در بدن بیمار مهم ترین کاریست که در میکروبیولوژی انجام می شود، چرا که شناخت و درک مناسب از این فرایندها و تعاملات بین سلول و میکروارگانیسم در شناخت درمان های ضدمیکروبی کمک می کند و به متخصصین این امکان را می دهد تا ماهیت بیماری را بهتر درک کنند.

میکروبیولوژی سلولی کی از روش هایی است که این اطلاعات را تا حد بسیار زیادی در اختیار پزشکان و متخصصین میکروبیولوژی قرار می دهد.

• کاربرد میکروبیولوژی سلولی

Cellular microbiology کاربردهای گسترده ای در مراقبت های بهداشتی دارد که از جمله آنها می توان به شناخت و توسعه روش های درمانی جدید برای بیماری های عفونی و همچنین مطالعه ارتباط سلول و پاتوژن (عامل عفونت زا) برای درک بهتر پیشرفت بیماری کمک می کند.

به عنوان مثال، تکنیک های میکروبیولوژی سلولی در تشخیص ارتباطات بین انگل مالاریا و سلول های قرمز خون استفاده می شود که در نتیجه آن راه های درمانی جدیدی برای درمان این بیماری کشنده کشف شده است.

– میکروبیولوژی و هماتولوژی

میکروبیولوژی دانشی است که در علوم هماتولوژی که علم مطالعه خون و بیماری های مربوط به آن اهمیت بالایی دارد. آزمایش میکروبیولوژی خون در تشخیص و درمان عفونت های خونی مثل بیماری سپسیس و اندوکاریت استفاده می شود. علاوه بر آن، آزمایشات میکروبیولوژی همچنین در خدمات تزریق و اهدای خون نیز استفاده می شود.

میکروبیولوژی و هماتولوژی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و از این علوم در ارتباط بین میکروارگانیسم ها و سلول های خونی نیز استفاده می شود تا مکانیسم و ساز و کار بیماریهای مربوط به خون بهتر درک شوند. به عنوان مثال، آزمایش میکروبیولوژی برای مطالعه باکتری هایی که باعث گلودرد استرپتوکوکی و سلول های قرمز خون و ارتباط آنها استفاده گسترده ای دارد.

– آزمایش کنترل میکروبی

آزمایش کنترل میکروبی به انگلیسی Microbial Control Testing کاری است که توسط آزمایشگاه های میکروبیولوژی به منظور جلوگیری از رشد و شیوع عوامل عفونت زا در محیط آزمایشگاه انجام می شود. استفاده از این روش بسیار مهم است و همچنین به متخصصین سلامت و بهداشت کمک می کند.

• انواع روش های آزمایش کنترل میکروبی

برای انجام آزمایش کنترل میکروبی روش های مختلفی وجود دارد که متخصصین از آنها برای تشخیص میزان کیفیت و سلامت مراکز استفاده می کنند.

برخی از آنها شامل:

* آزمایش انتشار دیسک در آزمایش میکروبیولوژی

در روش انتشار دیسک یا disk diffusion معمولا یک دیسک حاوی عامل ضدمیکروبی را با غلظت مشخص روی یک صفحه آگار قرار می دهند و با استفاده از آن میزان عفونی بودن محیط را بررسی می کنند.

* آزمایش broth dilution و agar dilution در آزمایش میکروبیولوژی

روش های رقیق سازی براث (broth) و آگار (agar) دو نمونه دیگر از روش های آزمایش کنترل میکروبی است. در broth dilution در محیط کشت مایع قرا می گیرد و به این ترتیب حداقل میزان غلظت بازدارنده اندازه گیری می شود. اما در روش رقیق سازی آگار، عامل ضدمیکروبی و غلظت آن با استفاده از محیط آگار مشخص می شود.

– خواندن جواب آزمایش میکروبیولوژی

میکروبیولوژی یا میکروب شناسی یکی از ابزارهای تشخیصی بسیار مهم در سلامت و پزشکی هستند و خواندن و تفسیر آزمایش میکروبیولوژی نیاز به تخصص دارد. پزشکان با بررسی شاخص های مختلف و مشاهده عکس آزمایش میکروبیولوژی می توانند درمان های مختلفی تجویز کنند.

• تقسیر عکس آزمایش میکروبیولوژی

عکس آزمایش های میکروب شناسی برای شناسایی و تشخیص میکروارگانیسم های موجود در بدن بیماری بسیار مفید هستند. در آزمایش میکروبیولوژی اکثرا از میکروسکوپ استفاده می شود و عکس های بدست آمده در آزمایشات می توانند اطلاعات با ارزشی درباره نوع میکروارگانیسم موجود در نمونه برداشته شده به پزشکان بدهند.

جواب آزمایش میکروبیولوژی و عکس های آن نیاز به دانش تکنیک ها و علوم میکروب شناسی و میکروبیولوژی دارد، بنابراین به هیچ عنوان به برداشت های شخصی خود یا آشنایان اتکا نکنید.

• تفسیر آزمایش میکروبیولوژی ادرار

آزمایشات میکروبیولوژی ادراری برای بررسی و تشخیص عوامل عفونت زا در نمونه های ادرار استفاده می شوند. پاسخ مثبت این آزمایشات نشان دهنده وجود این عوامل در نمونه ادرار شماست و به این معناست که باید اقدامات لازم برای درمان آن را انجام دهید.

برای تفسیر آزمایش میکروبیولوژی ادرار باید اطلاعات کافی درباره فلور طبیعی موجود در دستگاه ادراری داشته باشید؛ همچنین در نظر گرفتن علائم و سابقه بیماری های فرد در بررسی جواب آزمایش میکروبیولوژی از اهمیت بالایی برخوردار است.